Atatürk ve Satı Kadın
Ankara’nın KAZAN ilçesi son yıllarda gelişen bir ilçemiz, benim ilgimi çeken en önemli ilçe ise Beypazarı’dır. Ancak, genelde Ankara’nın ilçeleri birbirleri ile yarışır hale geldiler. Akyurt, Kalecik, Nallıhan, Elmadağ, Kazan ve Kızılcahamam’ı bu arada sayabiliriz. Bu ilçelerin genel özelliği hepsinin şehir merkezine yakın olmasıdır.
Kazan ilçesi önce meşhur kavurmacı (1) ile gezginlerin ilgisini çekti. Türk Kadınına seçme ve seçilme hakkının tanınması ile TBMM’de seçilen ilk kadın milletvekillerinden birisi olan “SATI ÇIRPAN”ın (2) bu ilçeden olması da başlı başına bir ilgi alanı olmasını sağlamıştır. Satı ÇIRPAN kamuoyunda “SATI KADIN” olarak tanınan kişinin kendisidir. Kısaca Satı Kadın’ı tanımak ve tanıtmak için ilçeye gittim; ilk durduğum yerde mezarını sordum. Hemen tarif ettiler, ilçe merkezinde olduğunu öğrendim. 2014 Mart ayında mezar yenilenmiş, adına çeşme ve yaşadığı ev restore edilerek müze haline getirilmiştir. Gerçekten görülmeye değer, güzel şeyler yapılmış. “Satı Kadın kimdir?” sorusunun cevabını müzedeki bilgilerden açık bir şekilde öğreniyoruz.
Satı Kadın 1890 yılında Kazan’da doğdu. 8 Şubat 1935 tarihinde T.B.M.M. 5. Dönem milletvekili seçiminde Ankara Milletvekili olarak meclise giren 17 kadın milletvekilinden birisidir. Asıl adı Satı (Hatı) ÇIRPAN’dır. Atatürk Kızılcahamam’a giderken Kazan Köylüleri kendisini coşku ile karşıladı; Atatürk aracından inerek köylülerle sohbet etti. Kadınlar, çocuklar, halk bir şeyler ikram etmek için yarışa girmişlerdi. Bu arada bir kadın soğuk bir ayranı Ata’ya uzattı. İkram edilen ayranı içen M. Kemal, kadının yüzüne baktı, teşekkür ettikten sonra kendisinin Kazan Köyünün muhtarı olduğunu, adının Satı olduğunu kocasının İstiklal Savaşı gazisi olduğunu öğrendikten sonra Satı Kadın’a ne zaman doğduğunu sormuştur. Satı cevaben, 1890 yılında doğduğu halde 19 Mayıs 1919’da doğduğunu söylemiş ve o tarihten önce yaşamadığını söylemiştir. Bu sözler büyük kurtarıcıyı mutlu etmiştir. Satı Kadın Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olmuştu, muhtarlık mührünü kocasından devralmıştı. Satı Kadın’ın Türk kadınının her görevi yapma yeteneğine sahip olduğunu söylemesinin de Ata’yı etkilediği şüphesizdir. Mustafa Kemal’in Satı Kadın’la sohbetinden mutlu olduğunu ileriki seçimde görüyoruz. M. Kemal Kazan’dan ayrılırken yaverine kadının ismini ve adresini not ettirdi. M. Kemal 1923 yılında İzmir’de yaptığı bir konuşmada “Şuna inanmak lazımdır, dünya yüzünde gördüğünüz her şey kadının eseridir.” demiştir.
Satı Kadın T.B.M.M.’de Ankara Milletvekili olarak görev yaptı. Bu görevini tamamladıktan sonra Kazan’a döndü ve 19 Mart 1956 günü hayatını kaybetti. Satı Kadın’ın oğlu Remzi Çırpan Kazan’da daha sonraki yıllarda dört dönem Belediye Başkanlığı yapmıştır.
Satı Kadın adına yaptırılan mezar 2014 yılı Mart ayında ölüm yıldönümünde yenilenmiş ve mezarın bulunduğu alan Ulu Camii ile birlikte yeniden düzenlenmiştir. Fotoğraflar bu düzenlemeden sonra çekilmiştir.
Satı Kadın’ın konutu restore edilerek müze haline getirilmiştir. Müzede zamanının eşyaları ve geniş bir fotoğraf koleksiyonu sergilenmektedir. Müzede, Belediyeden bir görevli sürekli görev yapmaktadır, burasının temiz ve bakımlı bir mekân olduğunu gördük. Ayrıca Belediye’de görevli isminin Ayfer olduğunu tablolarından anladığımız bir ressam hanımefendinin tabloları da gerçekten anlamlı olmuş. İki katlı olan bu konut klasik Türk evi özelliğini taşımaktadır.
Tarihimize adını yazdıran ilk kadın milletvekillerimizden birisi olan Satı ÇIRPAN’ı bu gezimiz vasıtasıyla daha yakından tanıma fırsatımız oldu, meraklı arkadaşlara bu bilgiyi sunma imkânını değerlendiren Çekim Etkisi’ne teşekkürü borç bilirim. Esen kalınız.
Notlar:
1- Meşhur kavurmacı, gurme Vedat Milör’ün de TV’de tanıttığı kavurması ile meşhur, yıllardır hizmet veren ve Kazan ilçe merkezinde faaliyette bulunan bir lokantadır. Gitmek isteyenlere bir tüyo verelim, gittiğinizde kavurma kalmadı cevabı ile karşılaşmamanız için önceden 0 532 571 33 65 no’ya telefon ederek geleceğinizi bildirmeniz gerekiyor.
2- T.B.M.M. kayıtlarında Satı Çırpan ismi, Hatı Çırpan olarak geçmektedir. (Hatı isminin Atatürk tarafından verildiği söylenmektedir).
Meşhur Kavurmacı K.Kazan’a girmeden karayolunun hemen sağ tarafında yeni yerine 2017 yılında taşınmış ve burada hizmet vermektedir.