Abidin Paşa ve Köşkü
Bazı insanlarda sokak ve cadde isimlerinin yazılı olduğu levhaları, işyeri tabelalarını okuma alışkanlığının olduğunu duymuştum. Çevremdeki insanlara bundan bahsedince, bu alışkanlığın yaygın olduğu kanaati bende oluştu.
Bilinçli olarak değil ama gözümü bu tip levhalardan alamıyorum herhalde, bu çerçevede Ankara’nın cadde ve sokak isimleri ilgimi çekti nedendir bilmiyorum. Bir kısım isimleri öğrencilik yıllarından, bir kısmını ise görerek veya araştırarak öğreniyoruz. Diğer bazı isimleri de bilmiyoruz ama bilmek istiyoruz. Ağah Efendi, Afet İnan, Ahi Evran, Asım Gündüz, Ragıp Tüzün, Refik Belendir, Reşit Galip, Fahrettin Altay, Çiğiltepe gibi isimler bize tanıdık ve bildik geliyor. Ankara Cadde ve sokaklarında, semtlerinde, mahallelerinde o kadar çok isim var ki pek tanıdığımızı söyleyemiyoruz. Bu isimler genellikle Ankara’ya geçmişte ve cumhuriyet döneminde hizmet etmiş veya yararlılıklar göstermiş kişilerin anılarını yaşatmak için konulmuş isimler, bunlara bazı örnekler verebiliriz. Miralay Nazım Bey, Piyale Paşa, Doğan Bey, Hızır Bey, Yahya Galip, Adnan Yüksel, Ahmet Andiçen, General Zeki Doğan ve Abidin Paşa gibi. Bu arada Ankara’ya hizmet veren Vali ve Belediye Başkanlarının isimlerinin yer aldığı cadde, sokak, meydan ve köprü isimleri ile sık sık karşılaşmamız mümkün.
Bu yazımızda Ankara’ya hizmet veren eski valilerimizden Abidin Paşa’dan bahsetmek istiyorum. Abidin Paşa kimdir?
Abidin Paşa Ankara’da bir semtimizin ismidir. Tıp Fakültesi caddesinde bulunan saat kulesinden sağa dönersek Abidinpaşa semtine ulaşıyoruz. Abidinpaşa semtinde okul, cami, Pazar yerleri ve meydan ismi genellikle bu isimle anılıyor.
1843 yılında doğan Abidin Paşa 2. Abdülhamit devrinin aydın vezirlerinden Prevezeli Ahmet Dino Beyin oğludur. (Abidin Paşa’nın Abidin Dino’nun dedesi olduğunu da burada belirtebiliriz.) Osmanlı İmparatorluğunda çeşitli merkezlerde kaymakam olarak görev yaptı. Ayrıca, 1878 yılını takip eden yıllarda Diyarbakır, Sivas, Adana ve İstanbul valisi olarak görev yaptı. Zamanın hükümetleri başarılı çalışmalarından dolayı Dışişleri Bakanı ve bugünkü adıyla Denizcilik Bakanlığı görevlerinde bulunmuştur. 1883 yılında Ankara Valiliğine atanmış ve 8 yıl süreyle görev yapmıştır. Görev yaptığı illerde kendisini halka sevdirmiş ve halkla yakın ilişkiler kurmuştur. Görev yaptığı yıllarda Ankara’nın su sorununa çözüm bulmuştur. 1908 yılında valiler toplantısı için gittiği İstanbul’da vefat etmiştir. Mezarı İstanbul’da bulunmaktadır.
Abidin Paşa’nın görev yaptığı Ankara’nın kendi ismi ile anılan semtinde bir köşk yaptırdığı da bilinmektedir. Geçmişte köşkün önünden defalarca geçtiğim halde merak etmemişim. Bu defa o mekânı görmek amacıyla semte gittim. 1880 yılında Abidin Paşa tarafından yaptırılan (1), Ankara valilik binası olarak da bir müddet kullanılan bina 1920 yılında İstanbul’un işgali üzerine Milli Mücadele ordusuna subay yetiştirmek üzere “Zabit Namzetleri Talimgâhı” olarak kullanılmıştır. Subay adayları ile işgal edilen illerdeki askeri liselerden milli mücadeleye katılmak için kaçan öğrenciler burada eğitildikten sonra cepheye gönderilmişlerdir. Bugünkü Harbiye’nin ilk temelini bu talimgâh oluşturmuştur.
1920 yılında Talimgâhın açılışında Mustafa Kemal Paşa mezun olan teğmenlere (yaklaşık 200 teğmen) hitaben coşkulu bir konuşma yapmıştır. Konuşma metni köşkte mevcuttur.
Köşk ziyaretçilere açık bulunmaktadır. İki katlı Ankara evleri mimarisine uygun yapılmış güzel bir bina ve iyi korunmuş durumdadır. Geniş salonları ve çok sayıda odası bulunmaktadır. Bahçesi bakımlı ve yetişmiş ağaçlarla süslüdür. Çankaya Belediyesinin mülkiyetinde bulunan bina 2003 yılında Ankara Kulübü Derneğine tahsis edilmiş olup, halen bu dernek tarafından hizmet binası olarak kullanılmaktadır. Köşkte ziyaretimiz sırasında karşılaştığım kulüp Genel Sekreteri Sayın Arif BİGEÇ beye verdiği bilgiler ve gösterdiği ilgiden dolayı teşekkürü borç biliyorum.
Özellikle Ankara’da bulunan ve ilgilenen herkesin bu mekânı ziyaret etmelerini, çok sayıda fotoğrafı ve sergilenen objeleri görmelerini öneririm.
Fotoğraflar arasında gördüğüm “Bulutlarda Atatürk” fotoğrafından bahsetmek isterim, 1953 yılında Yozgat lisesi bahçesinde çekilen bu fotoğrafı ve fotoğrafla ilgili notu da sizlerle paylaşmak isterim.
Hoşça kalın, sağlıklı kalın.
Ankara, 10.05.2015
Ali İYİBİL
(1) Abidin Paşa, köşkü nerede yaptıracağına ilginç bir deneyle karar verir. Ankara’nın değişik semtlerine belirli yerlere ciğer astırır. Ciğer hangi bölgede en geç bozulursa oranın yerleşime en uygun yer olacağına karar verecektir. Bu deney sonucunda ciğerin en geç köşkün bugünkü yerinde bozulduğunu anlar ve inşaatı orada başlatır.
Zamana Notlar’a ve Çekim Etkisi ne teşekkür ediyorum.Ankaramızla ilgili yazacak daha çok bilgi var.Sevgilerimle eline sağlık.
Eline, emeğine sağlık, yazıların devamını merakla bekliyoruz.
Abidin Paşa Ankara Valilik görevine 1883 yılında başladı ise 1880 yılında bu köşkü nasıl yaptırdı?
Haklı bir soru teşekkürler.Köşk haline getirilmesi Abidin Paşa’nın Valiliği zamanında olmuştur
Teşekkürler.