« Eski | Yeni »

Behiç Bey (ERKİN)

1 June 2019 • Ali İyibil •

Ankara’da A.O.Ç tren istasyonundan sonraki istasyon Behiç bey istasyonudur. Bu istasyonun ismini ne zaman okusam hep aklıma Çanakkale ve Kurtuluş Savaşının kahramanlarından Behiç ERKİN’i detaylı öğrenme isteği gelmiştir. Türk Demiryolu tarihinin önemli şahsiyeti hakkında derlediğim bilgileri sizlerle özet olarak paylaşmak istiyorum.

Günümüzde Behiç Bey ismi ile anılan bazı yerler:
– Behiç Bey Mahallesi,
– Behiç Bey Fidanlığı,
– Behiç Bey Ray Kaynak ve Onarım Fabrikası,
– TCDD Behiç Bey İşçi Sağlığı Ocağı,
– TCDD Behiç Erkin Salonu (Önceki Gar Lokantası)

Behiç ERKİN ile ilgili bazı yayınlar:

– Behiç ERKİN Hatıratı (Türk Tarih Kurumu Yayını 2010 yayına hazırlayan Prof.Dr. Ali BİRİNCİ)
– Emin Kıvırcık, Cepheye Giden Yol (Behiç ERKİN’in torunu tarafından hazırlanmıştır.)
– Emin Kıvırcık, “Büyükelçi” kitap yayınlandığında büyük ilgi görmüştür. (GOA yayınları 2007)
– Hasan Yiğit, Behiç Erkin (Mavi Çatı Yayınları 2017)
– TCDD dergilerinde ve basında yazılan sayısız makale ve yazılar.
– Ayrıca kendisi tarafından kaleme alınan “Hatırat” ve “Demiryolunun Askerlik Açısından Tarihi, Kullanımı ve Teşkilatı”

Behiç ERKİN’in Mustafa Kemal ile ilişkisi Çanakkale ve Trablusgarp savaşlarına kadar geçmişi vardır. Mustafa Kemal’in 16 Temmuz 1912 tarihinde “Aynı Mansur” karargâhında Behiç ERKİN’e yazdığı mektubu “Derne Kuvvetleri Kumandanı” olarak kaleme almıştır.
Behiç ERKİN 1876 İstanbul doğumlu olup, 1898 yılında Harp Okulunu 1901 yılında Harp Akademisini bitirmiştir. 1904’den sonra kurmay yüzbaşı olarak Selanik – İstanbul Demiryolu muhafız kuvvetleri müfettişliği yapmıştır.

1912 yılında Balkan Savaşında Yunanlılara esir düştü. Kurtulduktan sonra Erkanı Harbiye’de görev aldı ve demiryollarının ordu hizmetinde çalıştırılmasını sağladı. 16 Mart 1920’de İtilaf Devletlerince İstanbul’un işgalinden sonra İngilizlerce aranması üzerine Anadolu’ya geçti. Ankara’da çeşitli görevler kendisine teklif edilmesi üzerine Mustafa Kemal’in yönlendirmesiyle Demiryolu İdaresinin başına geçmeye karar verdi.

Ülkemizde modern demiryollarının ilk kurucusu oldu. 14 Ocak 1926’da Bayındırlık Bakanı seçildi. 11 Kasım 1961’de öldü. Vasiyeti üzerine ilk görev yaptığı Eskişehir’de toprağa verildi.

Yaptığı önemli işlerden bazıları;

– Çanakkale ve Kurtuluş Savaşında lojistik organizasyonunu yaparak cepheye sevki başarılı bir şekilde organize etmiştir.
– Demiryollarının millileştirilmesini sağladı.
– İlk kamu müzesini ve demiryolları okulunu kurdu.
– Milli İstihbarat Teşkilatı kurucuları arasında yer aldı.
– Fransa’da Büyükelçi iken Nazi zulmü tehdidi altında ki 20 bin Türk Vatandaşı Yahudi’yi kurtardı. Bunların Türk pasaportu almalarını sağladı.
– Atatürk Onuncu Yıl Marşı yazılırken tek bir dizeye müdahale etmiştir. “Yurdun her bir tepesinde dumanlar tütüyor” dizesi yerine “Demir ağlarla ördük anayurdu dört baştan” dizesinin eklenmesini Behiç ERKİN’in hizmetleri nedeniyle düşünülmüştür.
– ERKİN soyadını Mustafa Kemal vermiştir.
– Kurtuluş Savaşında gösterdiği başarılardan dolayı TBMM Takdirnamesi ve İstiklal Madalyası ile onurlandırılmıştır.
– Ayrıca Fransa ve Alman hükümetince madalya ile taltif edilmiştir.

Benim ana başlıklarını kısaca verdiğim bu bilgi Kurtuluş Savaşında ve sonraki yıllarda büyük hizmetleri dokunan vatansever bir kişiliğin yaptıklarının sadece bir kısmıdır. Yaşantısı ve mücadeleci kimliğinin film konusu olması kitlelere daha çok ulaşmasını sağlayacaktır.

Özellikle 2. Dünya Savaşı sırasında Nazilerden kurtarılan Yahudilerle ilgili olarak Behiç ERKİN’in uğraşları Dünya çapında ses getirmiştir. Ülkemizde de zaman zaman tanıtım faaliyetleri yapılmaktadır. Ancak gençlerimizin bu konuda yeterince bilgi sahibi olmadığını gözlemliyoruz. Orta öğretim kitaplarında bu kahramanlarımızın tanıtılması yararlı olacaktır.

Ankara Garı’nın bünyesinde Mustafa Kemal’in Milli Mücadelede konut olarak kullandığı “Direksiyon Binası” olarak da adlandırılan binanın giriş katı Demiryolu Müzesi olarak düzenlenmiştir. Halen Gar PTT’nin yan tarafındaki çift katlı müze binasının kapatıldığını gördüğümde üzüldüm. Tarihi binanın umarım “Milli Mücadele ve Demiryolu Tarihi Müzesi” olarak hizmete açılmasını temenni ederim.